Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα αμιγώς ορμονικό σύνδρομο, αλλά σαν ένα μεταβολο-ορμονικό σύνδρομο.

Στα κύρια χαρακτηριστικά του συνδρόμου αυτού, περιλαμβάνονται η καθυστέρηση της έμμηνου ρύσεως, η υπερτρίχωση, η παχυσαρκία, η προδιάθεση σε διαβήτη τύπου ΙΙ, η αντίσταση στην ινσουλίνη, το μεταβολικό σύνδρομο -που επιτείνει το πρόβλημα σαν φαύλος κύκλος-, οι ανωορρηκτικοί κύκλοι και πολλές φορές, η δευτεροπαθής στείρωση.

• Πώς φτάνουμε από την κατανάλωση υδατανθράκων στη δημιουργία του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών;

Η μεταβολική «ευθύνη» – αιτία του συνδρόμου αφορά στην κατανάλωση υδατανθράκων εν γένει και ιδιαίτερα τα ταχέως απορροφούμενα βιομηχανικά σάκχαρα, που προκαλούν εκσεσημασμένη και δυσανάλογη έκκριση ινσουλίνης.

Η τελευταία κακή δράση των ταχέως απορροφούμενων σακχάρων από τον οργανισμό μας, με τη δυσανάλογη έκκριση ινσουλίνης, προκαλεί εκσεσημασμένη έκκριση αυξητικών παραγόντων (growth factors). Αυτοί οι παράγοντες είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία άσηπτων φλεγμονών και ινώσεων σε σημεία με ινώδη ιστό, όπως το περίβλημα της ωοθήκης ή ινώδης κάψα.

Αυτή η ινώδης κάψα της ωοθήκης, λόγω των ανωτέρω, καθίσταται σκληρή και πιο παχιά, με αποτέλεσμα να καθίσταται δύσκολη ως αδύνατη η ρήξη του ώριμου ωοθυλακίου (ωοθυλακιορρηξία) και να προκαλούνται ανωορρηκτικοί κύκλοι ή και αμηνόρροια με διαταραχές γονιμότητας (στείρωση). Έτσι, τα ωοθυλάκια συγκεντρώνονται κάτω από την παχιά λόγω αυξητικών παραγόντων ινώδη κάψα της ωοθήκης, αδύναμα να επιτελέσουν τη φυσιολογική ωοθυλακιορρηξία, που θα οδηγήσει σε σύλληψη ή σε φυσιολογικό κύκλο (αντίθετη περίπτωση) και δίδουν την υπερηχογραφική εικόνα αυτού που ονομάζουμε πολυκυστική ωοθήκη (σαν σχηματισμό περιδέραιου).

• Αντιμετωπίζεται συντηρητικά;

Στις θεραπείες που προτείνονται για τις πολυκυστικές ωοθήκες, περιλαμβάνονται μετά τη μελέτη του μεταβολικού προφίλ (σακχάρου) και της ορμονικής λειτουργίας, αντιδιαβητικά φάρμακα, αντισυλληπτικά και αντιανδρογόνα, κατά περίπτωση ή σε συνδυασμό.

Εξυπακούεται βέβαια, ότι η ασθενής θα πρέπει να αποφεύγει τα ταχέως απορροφούμενα σάκχαρα (γλυκά, λευκό ψωμί, σακχαρούχα αναψυκτικά, κλπ.), ενώ το Β.Μ.Ι. (Body Mass Index) πρέπει να είναι κάτω από το 26.

Αρκετές φορές, η προσεκτική δίαιτα είναι αρκετή να διορθώσει τη ρύθμιση του κύκλου και πόσο μάλλον, να αποκαταστήσει τυχόν διαταραγμένη γονιμότητα της ασθενούς.

Πολλές φορές, η μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών μπορεί να δυσκολεύει την απώλεια κιλών και να επιτείνει το πρόβλημα, αν δεν ακολουθήσει η ασθενής προσεκτική δίαιτα.

• Ποιες είναι οι συνέπειες, εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως;

Η προοδευτική εγκατάσταση του συνδρόμου προκαλεί ανατομικές διαταραχές της ωοθήκης, με αποτέλεσμα η φλοιώδης μοίρα της να παράγει περισσότερα ανδρογόνα και η μυελώδης μοίρα λιγότερα οιστρογόνα. Η ελάττωση παραγωγής οιστρογόνων, λόγω εγκατάστασης του συνδρόμου, σημαίνει κακής ποιότητας ωάρια με αποτέλεσμα δευτεροπαθή αμηνόρροια και σημαντική διαταραχή της γονιμότητας, δηλαδή υπογονιμότητα.

• Αντιμετωπίζεται χειρουργικά;

Πολλές δεκαετίες πίσω είχε προταθεί και η χειρουργική θεραπεία των πολυκυστικών ωοθηκών που δεν προσέφερε παρά δημιουργία συμφύσεων γιατί διενεργείτο με κοιλιακή τομή (ανοικτό χειρουργείο – σφηνοειδής εκτομή).

Η σφηνοειδής εκτομή των πολυκυστικών ωοθηκών όπως ονομάζεται, εγκαταλείφθηκε σύντομα, αφού επέτεινε κατά κανόνα το πρόβλημα χωρίς να το λύνει ή να το βελτιώνει.

Μετά τη δεκαετία του ’60 με αρχόμενη δειλά-δειλά, της εφαρμογής της λαπαροσκόπησης, πολλά γυναικολογικά προβλήματα άρχισαν να βρίσκουν τη λύση τους. Έτσι, προτάθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’80 από τον Greenblatt και συνεργάτες του, η λαπαροσκοπική θεραπεία του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Ο συγγραφέας (Greenblatt) μελέτησε τη λειτουργία των πολυκυστικών ωοθηκών πριν την εφαρμογή οποιασδήποτε χειρουργικής λαπαροσκοπικής παρέμβασης και μέτρησε την ελάττωση παραγωγής των οιστρογόνων σε πλήρη εξέλιξη του συνδρόμου, με τη μέτρηση της ορμονικής λειτουργίας μετά τη λαπαροσκοπική επέμβαση διάνοιξης της κάψας σε 7-10 σημεία σε κάθε ωοθήκη (όχι πάνω από το 30% της επιφάνειάς της), βρίσκοντας αποκατάσταση του ορμονικού profile στο φυσιολογικό, δηλαδή με αύξηση των οιστρογόνων και πτώση της ανδρογοναιμίας.

Έτσι, ο εν λόγω ερευνητής, πρώτος πρότεινε τη χειρουργική θεραπεία drilling των ωοθηκών (διάνοιξη οπών) σε λιγότερο από το 30% της επιφάνειάς της, ενώ διαπίστωσε μετά από 6-8 μήνες αύξηση της γονιμότητας των ζευγαριών με πολυκυστικές ωοθήκες. Η χειρουργική αυτή θεραπεία θα πρέπει να προτείνεται στη γυναικεία υπογονιμότητα λόγω πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά ακόμη και στη δευτεροπαθή αμηνόρροια λόγω πολυκυστικών ωοθηκών.

• Σε ποιες ασθενείς προτείνεται η λαπαροσκόπηση;

Ιδιαίτερα προτείνεται σε ασθενείς με πολυκυστικές ωοθήκες, που είτε εμφανίζουν δευτεροπαθή αμηνόρροια, είτε ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Παρομοίως, σε πολλές γυναίκες που πάσχουν από διάφορες παθήσεις, όπως σακχαρώδη διαβήτη, υπερχοληστεριναιμία, συγγενή υπερλιπιδαιμία, διάφορες αιμοσφαιρινοπάθειες, ηπατική ανεπάρκεια και παχυσαρκία, σε γυναίκες που εμφανίζουν αντένδειξη για λήψη αντισυλληπτικών δισκίων, που αποτελούν την πρώτη γραμμική θεραπεία στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η λαπαροσκοπική χειρουργική προσέγγιση με αποφλοίωση μέρους της ινώδους κάψας της ωοθήκης αποτελεί ουσιώδη εναλλακτική θεραπεία και δίνει λύση στο πρόβλημα των σοβαρών αντενδείξεων της λήψης αντισυλληπτικών.

• Τι κατορθώνει η λαπαροσκοπική αποφλοίωση των ωοθηκών στην πράξη;

Με την αποφλοίωση, η φλοιώδης μοίρα της ωοθήκης που αφορά στην υπερπαραγωγή ανδρογόνων αποσυμφορείται και δίνει τη θέση της στη μυελώδη μοίρα, που παράγει πρωτίστως οιστρογόνα με αποτέλεσμα τα προκύπτοντα ωάρια κατά την ωοθυλακιορρηξία να προέρχονται από το κατάλληλο οιστρογονικό περιβάλλον, να είναι πιο ώριμα και να επιτυγχάνεται ευκολότερα η γονιμοποίησή τους, είτε με φυσική είτε με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Η αποφλοίωση των ωοθηκών με λαπαροσκόπηση στο πλαίσιο μιας ελάχιστα επεμβατικής διαδικασίας (minimal invasive surgical procedure) μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά και νεαρές με δευτεροπαθή αμηνόρροια από εκσεσημασμένο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (παχυσαρκία, υπερτρίχωση, δευτεροπαθής αμηνόρροια, μεταβολικό σύνδρομο) και να επακολουθήσει εμφάνιση εμμηνορρυσίας με ρυθμικό τρόπο φυσιολογικά. Στην υπερηχογραφική εκτίμηση του πάχους της ινώδους κάψης στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών δεν θα πρέπει να παραλείπεται η μέτρηση σε χιλιοστά, γιατί αποτελεί συμπληρωματική παράμετρο εκτίμησης της επιλεγμένης θεραπείας και ιδιαίτερα της χειρουργικής, αφού τα μετεγχειρητικά αποτελέσματα δικαιώνουν τη θεραπευτική άποψη των Greenblatt και συνεργατών (1985).

 

Από τη συνέντευξή μου στην Ιατρική έκδοση MyDoctors, Μάρτιος 2023