Νέα και Δημοσιεύσεις

Η έφηβη μετά την εμφάνιση των εμμήνων της και με την ομαλοποίησή τους είναι δυνητικά έτοιμη να συλλάβει περίπου από την ηλικία των 16 ετών. Εν τούτοις, αυτή η αναπαραγωγική περίοδος δεν διαρκεί για πάντα. Μετά την ηλικία των 40 ετών πέφτει δραματικά, ενώ η εμμηνόπαυση στην ηλικία των 45-50 ετών περίπου, σηματοδοτεί το τέλος της. Έτσι, η ηλικία της γυναίκας παίζει κομβικό ρόλο στην εκτίμηση της γονιμότητάς της. Η καλύτερη περίοδος γονιμοποίησης της γυναίκας είναι από 20 έως 30 ετών. Θεωρητικά, η γυναίκα κάτω των 30 ετών έχει 20% πιθανότητα επίτευξης κύησης σε δεδομένη σύλληψη, ενώ η αντίστοιχη των 40 ετών, μόλις 5%. Εν τούτοις και πέρα από το ηλικιακό όριο, το ερώτημα που γεννάται είναι ποιες είναι οι κατάλληλες συνθήκες που ευνοούν τη γονιμότητα.

Έλεγχος γονιμότητας

Όταν το ζευγάρι μετά από ένα έτος συχνών επαφών δεν καταφέρει να τεκνοποιήσει θεωρείται δυνητικά υπογόνιμο. Σε αυτή την περίπτωση αρχίζει ο έλεγχος της γονιμότητας της γυναίκας, που εκτιμάται με:

Κολπικό υπερηχογράφημα για τον έλεγχο της υφής ή τυχόν παθολογίας των έσω γεννητικών οργάνων της γυναίκας. Παράλληλα υποβάλλεται σε εκτενή ορμονικό έλεγχο θυρεοειδούς και των ορμονών γονιμότητας δηλαδή, των FSH, LH, PRL, Er, Prg.

Σε αυτές τις εξετάσεις σήμερα, προστίθεται και η Anti-mullerian hormone (AMH), η οποία αποτελεί δείκτη του αριθμού των ωαρίων προς γονιμοποίηση, χωρίς να αφορά στην ποιότητά τους. Είναι σταθερή και δεν επηρεάζεται από την ημέρα του κύκλου που θα μετρηθεί στον ορό του αίματος. Γενικότερα, η ενδεικτική τιμή της AMH πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν για την καθοδήγηση του ζευγαριού, όμως μια χαμηλή τιμή της δεν αποτελεί αντένδειξη για εφαρμογή τεχνικών εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Μια υψηλότερη τιμή της AMH μπορεί να είναι ενδεικτική συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών που χρήζει αντιμετώπισης για να αποφευχθεί το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών – επικίνδυνο σε πολυκυστικές ωοθήκες (overstimulation).

H υστεροσαλπιγγογραφία είναι ενδεδειγμένη εξέταση για ολοκληρωμένη εκτίμηση της λειτουργικής και ορμονικής συμπεριφοράς των έσω γεννητικών οργάνων. Ας μη λησμονούμε πως η ανάγκη για εξωσωματική γονιμοποίηση προέκυψε από γυναίκες που είχαν απόφραξη σαλπίγγων και δεν μπορούσαν να συλλάβουν.

Είναι ενδεικτικό ότι πολλές γυναίκες μετά την εξέταση της σαλπιγγογραφίας συλλαμβάνουν φυσιολογικά μετά από 4-6 μήνες και εφόσον η βατότητα είναι ικανοποιητική.

Προϋπόθεση βέβαια είναι να υπάρχει ικανοποιητική εξέταση σπερμοδιαγράμματος φυσιολογικών παραμέτρων. Το σπερμοδιάγραμμα είναι αναγκαίο για να ολοκληρωθεί η εικόνα της γονιμοποιητικής δυνατότητας του ζεύγους.

Παθογένειες που εμποδίζουν τη γονιμότητα

Αναφέρθηκε πως το λεπτομερειακό κολπικό υπερηχογράφημα δίνει μία σαφή εικόνα των γεννητικών οργάνων της γυναίκας, όπου μπορεί να περιγραφούν η υφή της μήτρας, το πάχος του ενδομητρίου για τυχόν παθολογία πολυπόδων, συμφύσεων. Η υφή της μήτρας είναι σημαντική, διότι αντανακλά εκτός των άλλων υποκρυπτόμενη ενδομητρίωση στην περίπτωση της αδενομυώδους μήτρας χωρίς έτερα ευρήματα.

Η ενδομητρίωση έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργεί με το πέρασμα του χρόνου συμπτωματολογία – δυσμηνόρροια και υπογονιμότητα λόγω κακής ποιότητας ωαρίων που προκύπτουν όταν επεκτείνεται δυσμενώς στις ωοθήκες. Είναι μια ύπουλη βλάβη των γεννητικών οργάνων που ταλαιπωρεί πολλά, εάν όχι όλα τα υπογόνιμα ζευγάρια.

Πολλές φορές διακρίνονται κύστεις ενδομητρίωσης – οπότε η παρουσία της είναι έκδηλη – ή και στίγματα ενδομητρίωσης στις ωοθήκες και στους παρακείμενους περιτοναϊκούς ορρογόνους. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι αυξημένος και ο δείκτης κακοήθειας CA 125 των ωοθηκών, με μικρή όμως ευαισθησία, στο 60% για τη διάκριση της νόσου. Η χειρουργική – λαπαροσκοπική προσπέλαση λύνει το πρόβλημα στο 90%, ενώ το υπόλοιπο αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή 4-6 μηνών. Η γονιμότητα είναι αυξημένη μετά την ολοκλήρωση παρόμοιων θεραπειών, δηλαδή λαπαροσκοπικού χειρουργείου και φαρμακευτικής αγωγής με ποσοστά επιτυχίας πάνω του 60%.

Σε ισοδύναμη συχνότητα, επίπτωση στη γονιμότητα έχουν και οι φλεγμονές των έσω γεννητικών οργάνων της γυναίκας, όπως χλαμύδια, ουρεόπλασμα, μυκόπλασμα, έρπης, καθώς και στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι και αναερόβια που σε χρόνια βάση δοκιμάζουν την υγεία των γεννητικών οργάνων. Η αμέλεια θεραπείας των χρόνιων κολπίτιδων μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια φλεγμονή, δημιουργία συμφύσεων, σύγκλειση των στομίων των σαλπίγγων, συνεπώς σε υπογονιμότητα. Η καλύτερη, ασφαλέστερη, αδιάψευστη και ουσιαστική μέθοδος αποκάλυψης τέτοιων χρόνιων φλεγμονών είναι η ανοσοϊστοχημεία του ενδομητρίου που γίνεται με αίμα περιόδου που λαμβάνεται από τον ενδοτράχηλο της γυναίκας και χρησιμοποιείται σαν καλλιεργητικό υλικό με τη μέθοδο PRP. Με αυτό τον τρόπο, αποκαλύπτονται μικρόβια που διαλάθουν με την κλασική μέθοδο καλλιέργειας κολπικών υγρών και η θεραπεία ολοκληρώνεται με ακρίβεια και ασφάλεια.

Επιβαρυντικές καταστάσεις για τη γονιμότητα

Το βάρος αποτελεί δυσμενή παράγοντα σε περίπτωση που έχουμε BMI >26 ή <17. Το υπερβολικό βάρος οδηγεί σε διαταραχή εκκρίσεων γοναδοτροφινών από την υπόφυση με επακόλουθο την υπογονιμότητα.

Έχει διαπιστωθεί ότι ακόμα και μικρή απώλεια βάρους συνδέεται με την αύξηση κατά 30-40% της πιθανότητας να αποκατασταθεί η γονιμότητα στις γυναίκες. Σωστή διατροφή, απώλεια των επιπλέον κιλών, αποφυγή καπνίσματος και συχνή άσκηση αποτελούν τους χρυσούς κανόνες αποφυγής περιπτώσεων δυσκολίας σύλληψης ή υπογονιμότητας και βέβαια ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες περιλαμβάνονται ακτινοβολίες, τυχόν περιοχές εκπομπής ακτινοβολιών, η υπερβολική χρήση κινητών, οι τοξικοί παράγοντες, απόβλητα, απορρυπαντικά, καθαριστικά που γίνεται χρήση σε πολλά επαγγέλματα.

Το άγχος πυροδοτεί την παραγωγή ορμονών, όπως κορτιζόλη και νευροδιαβιβαστές, όπως ντοπαμίνη και σερετονίνη που μπορούν να επηρεάσουν ή και να αναστείλουν τόσο την ωοθυλακιορρηξία, όσο και την ωρίμανση των ωαρίων. Δραστηριότητες που ελαττώνουν το άγχος κρίνονται απαραίτητες.

Όταν η γυναίκα θέλει να μεταφέρει χρονικά την περίοδο μητρότητας

Η επιστήμη παρέχει πλέον στις γυναίκες τη δυνατότητα να καταψύξουν τα ωάρια ή τον ωοθηκικό ιστό τους σε νεαρή ηλικία. Με ολοένα βελτιούμενα ποσοστά επιτυχίας, τα ωάρια αυτά ή ωάρια που θα ωριμάσουν ετεροχρονισμένα από τον ωοθηκικό ιστό είναι δυνατόν να γονιμοποιηθούν αργότερα, όταν η γυναίκα το επιλέξει. Η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις νεοπλασιών και καρκίνου που θα ακολουθήσει χημειοθεραπεία. Προτείνεται η κατάψυξη ωαρίων προ της χημειοθεραπείας, για προφανείς λόγους (τοξικότητα των ωαρίων από τη χημειοθεραπεία).

Από τη συνέντευξή μου στην Ιατρική έκδοση MyDoctors, Μάρτιος 2025

Πάνω από το 15% των ζευγαριών παγκοσμίως αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές και αντίστοιχα πολλές είναι και οι θεραπείες που μπορούν να εφαρμοστούν. Πόσο επηρεάζει η ηλικία της γυναίκας στην απόκτηση παιδιού; Πώς και πόσο επηρεάζουν οι εξωγενείς παράγοντες; Τι ρόλο παίζουν οι φλεγμονές, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η παθολογία των γεννητικών οργάνων; Ποιοι είναι οι εχθροί της γονιμότητας; Είναι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή η μόνη λύση;

Τι ρόλο παίζει η ηλικία;

Ο πρώτος εχθρός της γυναικείας γονιμότητας είναι ο χρόνος. Η καλύτερη γόνιμη περίοδος της γυναίκας είναι μεταξύ του 20ου και 30ου έτους της ηλικίας της. Η γονιμότητα είναι αυξημένη κατ’ αυτή την περίοδο, ενώ μετά τα τριάντα έτη, αυτή θα αρχίσει να πέφτει προοδευτικά και ραγδαία μετά τα 40-42 έτη της ηλικίας της.

Άρα όσο πιο νωρίς αποκτά παιδί μια γυναίκα, δηλαδή στα 20-30 έτη, τόσο καλύτερη φυσική προτεραιότητα αποκτά, για την απόκτηση κι άλλων παιδιών. Ενθαρρύνεται, λοιπόν, η έγκαιρη απόκτηση τέκνων και σε αυτό κατατείνουν και πρόσφατα μέτρα που θεσμοθετούνται από την Πολιτεία με σκοπό την αύξηση της γεννητικότητας.

Ποιες κακές συνήθειες επιβαρύνουν τη γονιμότητα;

Το κάπνισμα είναι ένας επιβαρυντικός παράγοντας. Προκαλεί αποδεδειγμένα υπογονιμότητα, λόγω των άσηπτων φλεγμονών – ινώσεων και καταστροφή σε ολόκληρο τον οργανισμό και τα γεννητικά όργανα. Η κατανάλωση αλκοόλ και η κακή διατροφή επηρεάζουν επίσης τη γονιμότητα, ομοίως και το άγχος. Ειδικά το άγχος δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο στα προβλήματα γονιμότητας, αλλά και η διάγνωση της υπογονιμότητας προκαλεί επιπλέον stress, που δυσκολεύει περαιτέρω τη σύλληψη.

Αληθεύει πως η παχυσαρκία σχετίζεται με την υπογονιμότητα;

Η παχυσαρκία σε συνδυασμό με το μεταβολικό σύνδρομο μπορούν να συμβάλλουν δραματικά στην επιδείνωση της γονιμότητας. Η ορμονική ανισορροπία που προκύπτει πολλές φορές οδηγεί σε ανωορρηκτικούς κύκλους και δύσκολη επίτευξη φυσικής εγκυμοσύνης. Το λίπος, πρέπει να γνωρίζουν οι υποψήφιες μητέρες, είναι ορμονοπαραγωγό και ως εκ τούτου επηρεάζει δυσμενώς την ορμονική ισορροπία, διότι κάνει υπερπαραγωγή εξωοθηκικών οιστρογόνων.

Έτσι, σήμερα το BMI (Body Mass Index) πρέπει να είναι μικρότερο του 26 για να εξασφαλίζεται η ομαλή έκβαση της γυναικείας ορμονικής λειτουργίας που είναι η αναπαραγωγή. Οι ίδιες οδηγίες θα πρέπει να ακολουθούνται και από τις υποψήφιες μητέρες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Πρόσφατα στη φαρμακευτική αγορά έχουν κυκλοφορήσει νέα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, όπως οι αγωνιστές υποδοχέων του πεπτιδίου- γλυκαγόνου-1 και συντόμως αναμένονται και άλλα, υποσχόμενα σημαντική απώλεια κιλών εντός 3-6 μηνών. Έτσι, για πρώτη φορά είναι εφικτή η οργάνωση βραχυχρόνιων προγραμμάτων απώλειας βάρους, προ της έναρξης του προγράμματος πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας σε εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF).

Τι διατροφή πρέπει να ακολουθούν οι γυναίκες για να βελτιώσουν τη γονιμότητά τους;

Η κατάλληλη διατροφή είναι η μεσογειακή, διότι στηρίζεται σε σύνθετους ακατέργαστους υδατάνθρακες. Συνιστάται στις γυναίκες να τρώνε φρούτα και λαχανικά που είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ και να υποκαθιστούν τη ζωική πρωτεΐνη με φυτική, που βρίσκεται στα όσπρια και τους ξηρούς καρπούς, αντί για κόκκινο κρέας. Εδώ όμως υπάρχει και μία έκπληξη. Προτιμάται να μην καταναλώνουν άπαχα γαλακτοκομικά, αλλά γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά, γιατί η σύνθεση των ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης, έχει ως βάση τη χοληστερόλη. Επίσης, συνιστάται αποφυγή καφεΐνης και ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη, γιατί έχουν σχετιστεί με ελαττωμένη γονιμότητα.

Ισχύει ότι οι φλεγμονές αποτελούν έναν ακόμη επιβαρυντικό παράγοντα;

Χρόνιες φλεγμονές που έχουν παραμεληθεί έχουν δυσμενή αντίκτυπο στη γονιμότητα. Στη χρόνια εξέλιξη μιας φλεγμονής π.χ. χλαμυδιακής, δεν υπάρχουν σαφή συμπτώματα, με αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου να δημιουργούνται συμφύσεις και προοδευτική καταστροφή, κατ’ αρχήν και κυρίως των σαλπίγγων. Οι σάλπιγγες είναι το πιο ευαίσθητο τμήμα των γεννητικών οργάνων της γυναίκας που θα υποστεί το αποτέλεσμα των φλεγμονών των γεννητικών οργάνων, που είναι η απόφραξη των σαλπίγγων. Επόμενος παράγοντας που επηρεάζεται από την ύπαρξη φλεγμονών είναι η πηκτικότητα του αίματος, η οποία διαφέρει σημαντικά μεταξύ όλων. Έτσι, ο όρος θρομβοφιλία έχει εγκατασταθεί σε κάθε υποψήφια και εν εξελίξει κύηση, αφού η μελέτη της και η τυχόν θεραπευτική παρέμβαση, σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν τη γονιμότητα – γονεϊκότητα.

Ο συνδυασμός υποκείμενων άσηπτων φλεγμονών και θρομβοφιλίας ενεργοποιεί ένα ισχυρό παθολογικό μείγμα που αποτρέπει την εξέλιξη του υποψήφιου εμβρύου – νεογέννητου από τις πρώτες στιγμές της εμφύτευσης, με αποτέλεσμα να προκύπτουν αποβολές και παλίνδρομες κυήσεις. Η έγκαιρη διάγνωση του επιπέδου θρομβοφιλίας εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα της κύησης σε συνδυασμό πάντοτε με την PCR ενδομητρίου.

Μία στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας πάσχουν από ενδομητρίωση. Πόσο επιβαρυντική είναι για τη γονιμότητα;

Η ενδομητρίωση δρα ύπουλα. Η πάθηση εμφανίζεται και σε νεαρή ηλικία, με πόνο – δυσμηνόρροια, ενώ η διάγνωσή της με την τυπική απεικόνιση και συμπτωματολογία μπορεί δύσκολα να τύχει επιβεβαίωσης. Εδώ χρειάζεται η κλινική εμπειρία του γυναικολόγου που θα προστατεύσει την υποψήφια μητέρα από κάποιο μεγάλο βαθμό ενδομητρίωσης. Η συντηρητική θεραπεία (αντισυλληπτικά – προγεστερόνη – ανάλογα), εάν δεν αποδώσει θα ακολουθήσει διαγνωστική λαπαροσκοπική για ολοκληρωμένη διάγνωση και θεραπεία. Ένας άλλος παράγοντας υπογονιμότητας είναι και η ενδομητρική παρουσία μικροβίων που παραμένουν ενδοκυτταρικά στην ενδoμητρική κοιλότητα, με αποτέλεσμα να προκαλούν και να είναι υπεύθυνα για τον μεγαλύτερο αριθμό αποβολών και παλίνδρομων κυήσεων. Σήμερα η εφαρμογή της PCR, όπου δύναται να αποκαλύψει όλα τα ενδοκυτταρικά μικρόβια του ενδομητρίου με λίγες σταγόνες εμμήνου ρύσεως, είναι σημαντικό όπλο για την αύξηση της γονιμότητας. Η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, μετά τα αποτελέσματα που θα δείξουν συγκεκριμένα μικρόβια, ελαττώνει σημαντικότατα τις αποβολές και τις παλίνδρομες κυήσεις με τελική κατάληξη ένα υγιέστατο νεογέννητο.

Αναστέλλουν και άλλες παθολογίες τη γονιμότητα;

Υπάρχουν παθολογίες των γεννητικών οργάνων που επηρεάζουν τη γονιμότητα, όπως η ύπαρξη καλοήθων όγκων ινομυωμάτων, κύστεων ωοθηκών, κύστεων ενδομητρίωσης, όπου θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η λαπαροσκοπική χειρουργική παρέμβαση. Ακόμη, σε περιπτώσεις μητρορραγιών θα πρέπει να εξετάζεται η υστεροσκοπική παρέμβαση για την αποκατάσταση της μητρορραγίας σε περίπτωση οργανικής βλάβης λόγω ύπαρξης πολύποδα, ινομυώματος και υπερπλασίας. Τα αποτελέσματα μετά από τις λαπαροσκοπικές επεμβάσεις είναι θεαματικά, όσον αφορά στην επικείμενη σύλληψη που προκύπτει τις περισσότερες φορές. Λαπαροσκοπικά – υστεροσκοπικά αντιμετωπίζονται και τα συγγενή διαφράγματα της μήτρας, όπως στις περιπτώσεις δίκερης μήτρας, διαφραγματικής μήτρας ή ακόμη μήτρας με συμφύσεις, με την προϋπόθεση βέβαια ύπαρξης ευχερούς διαβατότητας των σαλπίγγων για φυσική σύλληψη.

Ο θυρεοειδής και οι παθήσεις του είναι πέντε φορές πιο συχνός στις γυναίκες και θα πρέπει να εξετάζεται η υποψήφια μητέρα για τυχόν παθήσεις αυτού του αδένα, που έμμεσα πολλές φορές άπτονται της υπογονιμότητας. Δυστυχώς, σε όχι λίγες περιπτώσεις, η γονιμότητα πλήττεται ανεπανόρθωτα από πρώιμο καρκίνο της αναπαραγωγικής ηλικίας (μαστού, γεννητικών οργάνων, ή άλλου οργάνου). Σε αυτή την περίπτωση οι σύγχρονες θεραπείες διατήρησης της γονιμότητας της γυναίκας έχουν να επιδείξουν κατά περίπτωση λύσεις, όπως: κρυοσυντήρηση ωαρίων πριν τη χημειοθεραπεία, διατήρηση ωοθηκικού ιστού, προ χημειοθεραπείας – ακτινοβολίας, πάντοτε σε συνεργασία με τον ογκολόγο και τον θεράποντα ιατρό.

Πριν μια γυναίκα καταφύγει στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα πρέπει να έχουν λυθεί τα παραπάνω προβλήματα που αναπτύξατε;

Εάν μία γυναίκα έχει τηρήσει υποδειγματικά τα προαναφερόμενα και έχει λύσει τα γυναικολογικά προβλήματα που παρουσιάζονται, σε μεγάλο ποσοστό θα μείνει από μόνη της έγκυος. Εάν όχι και πάλι, τις περισσότερες φορές οι οδηγίες αυτές κάνουν πιο αποτελεσματικές τις τεχνικές Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ART και I.V.F.).

Από τη συνέντευξή μου στην Ιατρική έκδοση MyDoctors, Δεκέμβριος 2024