Ο φυσιολογικός τοκετός είναι η φυσιολογική εξέλιξη της εγκυμοσύνης, δίνοντας την ευκαιρία σε έμβρυο και μητέρα να προσαρμοστούν για την επόμενη φάση της λοχείας και γαλουχίας. Η παγκόσμια τάση είναι ο φυσιολογικός τοκετός. Έτσι επικρατεί και διαπιστώνεται σε όλα τα μήκη και πλάτη. Στις δυτικές κοινωνίες η θνητότητα και θνησιμότητα από φυσιολογικό τοκετό είναι περίπου 1 στις 100.000 γεννήσεις. Αντίθετα, ποσοστιαία η καισαρική σαν χειρουργική πράξη διπλασιάζει περίπου αυτό το ποσοστό στο 1,6 στις 100.000 γεννήσεις. Η χώρα μας έχει από τα καλύτερα ποσοστά, συγκρινόμενη με την Ευρώπη κυρίως, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, δηλαδή περιγεννητική θνησιμότητα στο 6%, όταν συνολικά η Δυτική Ευρώπη έχει πάνω από 7%. Οι συνθήκες στην Ελλάδα είναι ιδανικές και μη υπαρχούσης άλλης αιτίας ή λόγου είναι τόπος που προτιμάται για πληθώρα ιατρικών πράξεων, επίτευξη εγκυμοσύνης και διεκπεραίωση ασφαλούς τοκετού.
Γιατί να επιλέξει μια γυναίκα να γεννήσει φυσιολογικά;
Η υποψήφια μητέρα θα πρέπει να επιλέξει τον φυσιολογικό τοκετό, διότι θα αποκτήσει μια βιωματική εμπειρία μοναδική στη ζωή της και θα ενισχύσει πιο πολύ τη συναισθηματική και μητρική έλξη με το νεογέννητο. Αυτή η συναισθηματική έλξη είναι μοναδική και καθοριστική στην εξέλιξη του πολιτισμού μας εν γένει.
Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες έχουν επενδύσει και επενδύουν στην ολοκλήρωση της μητρότητας, όπως αδρά περιγράφεται διαρκώς, γιατί η ανάγκη εξέλιξης ενός δοκιμαζόμενου τελικά πολιτισμού είναι θεμελιώδης. Η λεχώνα γυναίκα μόλις γεννήσει φυσιολογικά μπορεί να σηκωθεί και να εκτελέσει σχεδόν όλες τις δραστηριότητές της και να επιστρέψει στη θαλπωρή του σπιτιού, που τόση ανάγκη έχει αυτή και το νεογέννητο. Στις περισσότερες των περιπτώσεων του φυσιολογικού τοκετού επιστρέφει στο σπίτι της την επόμενη μέρα.
Ποια τα οφέλη του φυσιολογικού τοκετού στο νεογέννητο;
Το έμβρυο κατά τη δίοδό του μέσα από τον γεννητικό σωλήνα υφίσταται έντονη πίεση, που φαίνεται να είναι και το πρώτο stress της αρχής της εξωμήτριας πλέον ζωής του. Η φυσιολογία αυτού του stress με ό,τι αυτή συνεπάγεται (αύξηση της αδρεναλίνης, της κορτιζόλης, κ.λπ.) αποτυπώνεται στο σώμα του και με αύξηση της ανοσολογικής επάρκειας ως ενηλίκου στο μέλλον (αύξηση λευκοκυττάρων, λεμφοκυττάρων). Έτσι, η μοναδική εμπειρία του φυσιολογικού τοκετού για το νεογέννητο εξελίσσεται σαν ένα ισχυρό crash-test της μετέπειτα σωματικής, αλλά και ψυχικής υγείας του.
Πότε πρέπει να επιλέγεται η καισαρική τομή;
Σε φυσιολογικά εξελισσόμενο τοκετό πρέπει να επιχειρείται καισαρική όταν απειλείται η ζωή της εγκύου από αιμορραγία (αποκόλληση πλακούντα περιφερική – κεντρική) ή όταν το έμβρυο έχει εμβρυϊκή δυσφορία (fetal distress), που εκδηλώνεται με αλλοίωση των παλμών του και δεν επιτρέπει οποιαδήποτε χρονική καθυστέρηση.
Αξιολογούνται επίσης:
- Προηγηθείσες επεμβάσεις της μήτρας, καθώς και ο χρόνος που παρήλθε από τη διεξαγωγή τους (καισαρική, πολλαπλή ινομυωματεκτομή) ή οποιαδήποτε προηγηθείσα τομή του τοιχώματος της μήτρας (σπανίως εκτομή σε διάμεσο κύηση).
- Η θέση του πλακούντα αποτελεί ένδειξη καισαρικής, όπως ο επιπωματικός πλακούντας ή και η χαμηλή πρόσφυσή του.
- Ανώμαλες προβολές του εμβρύου, όπως το εγκάρσιο ή το ισχιακό, καθώς και το μέγεθος του εμβρύου που μπορεί να ξεπερνά ή να φθάνει τα 4kg.
- Πολύδυμη κύηση.
- Η ηλικία της εγκύου, μετά τα 37 έτη πρέπει να εκτιμάται στην περίπτωση της πρωτοτόκου.
- Όταν δεν εξασφαλίζεται καλή συνεργασία της εγκύου για διεκπεραίωση φυσιολογικού τοκετού, όπου εδώ η συμμετοχή της μαίας καθίσταται ουσιαστική και απαραίτητη.
- Νοσήματα της εγκύου (διαβήτης, υπέρταση, διαταραχές πηκτικότητας, νόσοι αίματος, αναπνευστικού, κ.α.) επιβάλλουν τη διεξαγωγή καισαρικής, κατά περίπτωση πάντοτε.
- Ακόμη και πιθανές διαπιστώμενες παθήσεις του εμβρύου (π.χ. καρδιοπάθειες και άλλες γεννητικές ανωμαλίες) επιβάλλουν, κατά περίπτωση, τη διεξαγωγή καισαρικής τομής στην περαίωση της κύησης.
Φυσιολογικός τοκετός μετά από καισαρική τομή. Γίνεται;
Στο παρελθόν, εάν μία γυναίκα είχε γεννήσει με καισαρική τομή, θα έπρεπε να γεννήσει με τον ίδιο τρόπο και τις επόμενες φορές. Έρευνες με εκτεταμένη κλινική και καταγεγραμμένη εμπειρία τις τελευταίες δεκαετίες στις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία κατέδειξαν πως ο φυσιολογικός τοκετός μετά από καισαρική τομή (VBAC) είναι όχι μόνον ασφαλής, αλλά και ιδιαίτερα δημοφιλής σε ένα σημαντικό αριθμό υποψήφιων μητέρων.
Αυτό που καθιστά το VBAC ιδιαίτερα ελκυστικό είναι τα πλεονεκτήματα του φυσιολογικού τοκετού, δηλαδή αποφυγή των χειρουργικών επιπλοκών της δεύτερης καισαρικής, κατά μέσο όρο, μικρότερη απώλεια αίματος, βραχύτερος χρόνος ανάρρωσης μετά τον τοκετό, ελάχιστη πιθανότητα το νεογνό να αναπτύξει αναπνευστικές λοιμώξεις.
Αν και το να γεννήσει μία γυναίκα φυσιολογικά μετά από καισαρική τομή τα παρελθόντα χρόνια θεωρείτο επικίνδυνο, για τον κίνδυνο να γίνει ρήξη στο σημείο τομής της προηγηθείσας καισαρικής, οι τελευταίες έρευνες τον έχουν περιορίσει σε ποσοστό κάτω του 1%. Πράγμα που σημαίνει μία περίπτωση στα 200 περιστατικά.
Υπάρχουν αντενδείξεις;
Υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις που επιβάλλουν την επανάληψη της καισαρικής τομής, όπως:
- Οι προηγηθείσες κάθετες τομές της καισαρικής τομής που γίνονται σε πρόωρους τοκετούς (υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει ρήξη της μήτρας με κίνδυνο για τη μητέρα και το νεογνό)
- Όταν υπάρχει ιστορικό ρήξης μήτρας ή και χειρουργείο, π.χ. ινομυωμάτων
- Όταν υπάρχει απόλυτη αντένδειξη κολπικού τοκετού π.χ. προδρομικός πλακούντας
Υπάρχουν ακόμη και οι σχετικές αντενδείξεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η προωρότητα, το αυξημένο βάρος του εμβρύου, η παχυσαρκία, προηγούμενες επεμβάσεις της μήτρας, χαμηλό ανάστημα της εγκύου, μεγάλη ηλικία, χρονικό διάστημα μικρότερο των 2 ετών από την προηγούμενη καισαρική τομή. Στη διάρκεια του VBAC δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται φάρμακα που προκαλούν συσπάσεις και τοκετό, ενώ θα πρέπει ο τοκετός να εξελιχθεί με τις φυσιολογικές ωδίνες και μόνον. Οπωσδήποτε επιβάλλεται επιμελής προετοιμασία (αιμοδοσία, monitoring) και ετοιμότητα για τη διεξαγωγή του τοκετού με απόλυτα φυσιολογική διαδικασία.
Συμπερασματικά, η καισαρική τομή έχει θέση στη σύγχρονη μαιευτική και μπορεί να σώσει τη ζωή και της μητέρας και του νεογνού αρκεί να πραγματοποιείται όποτε υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος. Ο απώτερος στόχος είναι η γυναίκα να γεννήσει φυσιολογικά. Η απόφαση βέβαια είναι πάντα δική της, που θα λάβει με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού της.
Από τη συνέντευξή μου στην Ιατρική έκδοση MyDoctors, Απρίλιος 2024